Bước đi trong "múi giờ" của riêng mình, một vài suy nghĩ về tâm lý so sánh

So sánh là một trạng thái tâm lý thường xuất hiện trong quá trình tương tác giữa người với người. Chỉ cần có quan hệ giao tiếp, chắc chắn sẽ tồn tại những sự so sánh này hay so sánh khác. Đôi khi, khi nhìn thấy sự khác biệt giữa bản thân và người khác, chúng ta sẽ âm thầm nảy sinh những cảm xúc tiêu cực như ghen tị hoặc tự ti.

Đặc biệt là trong thời đại mạng xã hội, hiện tượng này càng trở nên nghiêm trọng. Những năm gần đây, từ "nội ma sát" khá phổ biến, dùng để chỉ sự tiêu hao vô ích về tinh thần và cảm xúc của con người, rơi vào cảm xúc tiêu cực mà khó thoát ra được. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nội ma sát, trong đó một yếu tố quan trọng là tâm lý so sánh.

Việc so sánh dễ khiến người ta mất cân bằng tâm lý

Chắc hẳn mọi người đều đã từng nghe câu tục ngữ này: "Người so với người, tức chết người". Ngay cả giữa các văn nhân tài tử thời xưa, dường như cũng tồn tại câu nói "Văn nhân ganh ghét lẫn nhau, tự cổ chí kim" (Tào Phi - Điển luận - Luận văn). Đến xã hội hiện nay, tâm lý so sánh này lại càng trở nên phổ biến hơn do sự phong phú về vật chất văn hóa và sự thuận tiện trong việc lưu thông thông tin.

Thành tích, học thức, thu nhập, gia đình, ngoại hình, cách ăn mặc, mạng xã hội (lượt theo dõi, lượng truy cập)... dường như cái gì cũng có thể mang ra so sánh. Thực tế hơn nữa là, dù ở phương diện nào, cũng đều tồn tại những người giỏi hơn, hoàn hảo hơn chúng ta. Và đối tượng dễ khiến người ta nảy sinh tâm lý so sánh đã mở rộng từ bạn bè đồng trang lứa, đồng nghiệp xung quanh đến những người có vẻ ngoài hào nhoáng trên mạng. Dưới sự thúc đẩy mạnh mẽ của mạng xã hội, chúng ta càng dễ mất cân bằng tâm lý, thậm chí rơi vào trạng thái tự ti, nghi ngờ bản thân và chìm trong những cảm xúc tiêu cực.

Phải nói rằng, nếu nhận thấy bản thân thường xuyên nảy sinh những cảm xúc như ghen tị, tự ti, chán nản... khi sử dụng mạng xã hội, thì nên hạn chế tiếp xúc với mạng, thay vào đó chuyển sang những hoạt động khác để thay đổi tâm trạng. Xét cho cùng, vòng tròn bạn bè thực sự của chúng ta nằm trong những mối quan hệ giao tiếp hàng ngày chứ không phải trong thế giới ảo. (Về ảnh hưởng của mạng xã hội đến tâm lý, tôi cũng có nhiều cảm xúc, sẽ chia sẻ vào dịp khác).

Quay trở lại cuộc sống hàng ngày, tôi cho rằng "so sánh" là một biểu hiện tự nhiên trong giao tiếp giữa người với người, nó giúp mỗi người phân biệt sự khác nhau giữa mình và người khác. Bởi vì mỗi người đều là độc nhất vô nhị, đều xứng đáng tìm kiếm những nét riêng biệt và điểm mạnh của bản thân. Vấn đề then chốt có lẽ nằm ở chỗ: Chúng ta đang so sánh với tâm thế như thế nào?

Khi thông qua so sánh, chúng ta nhìn thấy những thiếu sót và khuyết điểm của bản thân, hãy lựa chọn nhìn nhận với thái độ tích cực, suy nghĩ làm thế nào để trở nên tốt hơn, đồng thời tham khảo kinh nghiệm và kỹ năng của người khác, như vậy chúng ta có thể "đứng trên vai người khổng lồ" để tiến lên phía trước.

Ngược lại, nếu cứ chìm đắm trong tâm lý tự ti, ghen tị, trong đầu chất chứa những lời phủ nhận bản thân hay bất mãn với người khác, e rằng sẽ chỉ khiến bản thân dậm chân tại chỗ, tích tụ quá nhiều cảm xúc tiêu cực, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Vì vậy, hãy cố gắng tìm ra nguyên nhân gây hao tổn năng lượng tinh thần, thay đổi cách suy nghĩ, chắc chắn sẽ rất hữu ích.

Tâm lý ngưỡng mộ

Nhiều khi, chúng ta dường như chỉ nhận ra mình thiếu thốn điều gì đó sau khi thấy người khác sở hữu nó. Tâm lý này rất khó nhận biết và thường bị các nhà kinh doanh hoặc quảng cáo lợi dụng để thu hút chúng ta tiêu dùng. Vì vậy, việc nuôi dưỡng tâm lý "biết đủ thường vui" càng trở nên quý giá trong xã hội hiện nay.

Ngoài ra, con người thường có xu hướng ngưỡng mộ những người thành công và muốn sao chép con đường thành công của họ. Chính vì vậy, sách vở hay video hướng dẫn cách thành công trong một lĩnh vực nào đó luôn được săn đón. Tuy nhiên, sau khi sự nhiệt tình ban đầu qua đi, liệu có bao nhiêu người có thể bình tĩnh đánh giá những gì mình đang có, những gì mình còn thiếu để rồi vạch ra một kế hoạch phù hợp với bản thân?

Chúng ta không thể sao chép hoàn toàn con đường thành công của người khác, bởi mỗi người đều có những điều kiện và hoàn cảnh riêng. Việc tự mình trải nghiệm, cảm nhận khó khăn và trưởng thành qua đó là những kinh nghiệm quý báu, giúp chúng ta sống tích cực hơn trong tương lai. Vạn sự khởi đầu nan, gian nan đừng có nản, việc tự mình lên kế hoạch cho bản thân chính là bước khởi đầu tốt nhất.

So sánh và ganh đua, liệu có phải là nguồn động lực?

Có người cho rằng, thông qua việc so sánh và ganh đua, họ có thể tìm thấy động lực để làm việc. Đúng là nó có thể là một nguồn động lực, nhưng những người có tâm lý này thường tự làm tổn thương bản thân cả về thể chất lẫn tinh thần, bởi vì thứ họ thích là cảm giác "chiến thắng người khác", chứ không phải niềm yêu thích đối với bản thân sự việc. Cảm giác vui sướng này ngắn ngủi và hão huyền, hơn nữa dễ khiến người ta mất đi sự bình tĩnh, đưa ra những lựa chọn sai lầm. Cho dù cuối cùng có vất vả leo lên đỉnh cao, họ cũng sẽ nhận ra xung quanh chẳng còn một ai.

Khi mới bước chân vào lĩnh vực học thuật, tôi đã từng có suy nghĩ ganh đua rất mãnh liệt, muốn vượt qua những người cùng trang lứa, thậm chí là cả những bậc tiền bối về thành tích nghiên cứu, và điều này đã trở thành động lực cho tôi. Tuy nhiên, sau một hai năm, tôi nhận ra cuộc sống của mình với tâm lý này thật nhàm chán và gượng ép, tầm nhìn cũng trở nên hạn hẹp, không thích lắng nghe lời khuyên của người khác, chỉ muốn dùng phương pháp của bản thân để tăng tốc tiến độ. Điều này khiến tôi bỏ lỡ cơ hội được nghe những lời khuyên quý báu từ các bậc tiền bối, ở một mức độ nào đó là dậm chân tại chỗ. Tâm lý so sánh mạnh mẽ cũng khiến tôi thường xuyên bị mệt mỏi, mất ngủ.

Sau nhiều lần suy nghĩ, tôi cảm thấy dù là học tập, công việc hay những lựa chọn khác trong cuộc sống, chúng ta nên có tâm thế: hiểu rõ bản thân thực sự muốn gì, muốn sống một cuộc đời như thế nào, xác định lĩnh vực mình sẵn sàng đầu tư thời gian và công sức, và nhiều năm sau nhìn lại, sẽ cảm thấy biết ơn bản thân hiện tại, vậy là đủ rồi. Thực sự không cần thiết phải hơn thua với người khác.

Sống trong "múi giờ" của riêng mình, cuộc đời không có trước hay sau

Gần đây tôi đọc được một đoạn văn: Mọi người đều làm việc dựa trên "múi giờ" của riêng họ. Mỗi người chỉ có thể hoàn thành mọi việc theo nhịp độ của riêng mình.

Nghĩa là, mỗi người đều đang nỗ lực trong múi giờ của riêng mình, mỗi người đều đạt được thành công theo nhịp độ của chính họ. Ở trường học hay nơi làm việc, có những người có thể đạt được thành tựu rất nhanh, đi trước người khác. Có người sớm gây dựng sự nghiệp, hoặc trở thành nhân vật có tiếng trong xã hội. Vậy những người cùng xuất phát điểm với họ, chẳng lẽ đều là thất bại sao?

Đừng quên, đó là tiến độ cuộc sống của họ, còn chúng ta có tiến độ của riêng mình. Chỉ cần tiếp tục nỗ lực, cuối cùng sẽ đạt được mục tiêu mong muốn. Hơn nữa, để đạt được mục tiêu nào đó, người khác có thể đã từ bỏ hoặc hy sinh những thứ khác mà chúng ta không nhìn thấy.

Vì vậy, xét trên góc độ cuộc đời, mọi việc không tồn tại trước hay sau, bởi vì mỗi người đều đang tiến về phía trước trong múi giờ của chính mình. Người có thể chịu trách nhiệm cho bản thân, cũng chỉ có chính chúng ta. Hãy tập trung vào bản thân, thư giãn tâm trạng, bước đi vững chắc, thường sẽ đi được xa hơn.

Kết luận

Mỗi người đều có quỹ đạo cuộc sống riêng, phúc phần cũng khác nhau, vì vậy nên tập trung sự chú ý vào bản thân, giảm bớt sự ghen tị hoặc tự ti do thế giới bên ngoài mang lại. Lập kế hoạch cuộc sống thật tốt, nhận thức bản thân đang ở giai đoạn nào, không ngừng tiến bộ, đó chính là một loại tâm態 tích cực trưởng thành!

Cuối cùng, nói về câu "Văn nhân tương khinh" mà Tào Phi đã đề cập trong "Điển luận - Luận văn", thực ra còn có câu sau: "Giai quân tử thẩm kỷ dĩ độ nhân, cố năng miễn vu tư lụy" (Bởi vì người quân tử tự xem xét mình để suy xét người khác, cho nên có thể tránh khỏi nỗi vất vả này). Đây mới là trọng điểm mà ông muốn biểu đạt. Nghĩa là: Phàm việc gì cũng nên tự xem xét bản thân trước, nhìn vào những thiếu sót của mình, sau đó mới đánh giá người khác, thì có thể tránh khỏi sự mệt mỏi do so sánh hơn thua lẫn nhau. Tâm thái này rất đáng để chúng ta học hỏi!

Theo The Epoch Times
Minh Nguyệt