Để lại gì cho con cháu là tốt nhất?

Từ xưa đến nay, ông bà tổ tiên luôn mong muốn để lại điều gì đó cho con cháu, để chúng bớt đi những khó khăn, gian khổ trên đường đời, mà có thêm phần thuận lợi, suôn sẻ. Nhưng rốt cuộc để lại gì cho con cháu mới thực sự là tốt nhất cho chúng? Sau đây là quan điểm của một số danh nhân lịch sử:

Không để gia sản làm con cháu lười biếng, phạm sai lầm

Sơ Quảng là người thời Tây Hán. Ông từ nhỏ ham học, những năm đầu ở nhà dạy học, học trò theo học rất đông. Sau đó được triều đình triệu vào cung, Hán Tuyên Đế - vị vua anh minh thời Hán rất coi trọng ông. Ông lần lượt được bổ nhiệm làm Bác sĩ, Thái trung đại phu, Thái phó, v.v., nổi tiếng và nhiều lần được ban thưởng.

Ông cho rằng "biết đủ thì không bị sỉ nhục, biết dừng đúng lúc thì không gặp nguy hiểm", "công thành lui thân là phù hợp với quy luật tự nhiên". Theo ghi chép trong "Hán thư", trong 5 năm ông làm thầy của Thái tử (Thái phó), Thái tử mới 12 tuổi đã thông hiểu "Luận ngữ" và "Hiếu kinh". Vì vậy, ông chủ động xin nghỉ hưu. Hoàng đế ban cho ông hai mươi cân vàng, Thái tử lại ban thêm cho ông năm mươi cân.

Sau khi trở về quê, Sơ Quảng thường xuyên mở tiệc chiêu đãi bà con, bạn bè, có ý định dùng hết số vàng. Hơn một năm trôi qua, con cháu của Sơ Quảng lén nói với một người lớn tuổi trong họ mà Sơ Quảng tin tưởng: "Con cháu mong ông để lại một chút gia sản, nhưng hiện tại ông thường xuyên mở tiệc đãi khách, gia sản sắp cạn kiệt, xin ông giúp khuyên can ông." Người lớn tuổi bèn chuyển lời của con cháu cho Sơ Quảng.

Sơ Quảng đáp: "Chẳng lẽ ta hồ đồ đến mức không nghĩ cho con cháu sao? Nhà vốn có chút ruộng vườn, con cháu chỉ cần siêng năng làm lụng là đủ ăn đủ mặc, sống như người bình thường. Nếu nhà có của dư thừa, chỉ khiến con cháu lười biếng. Người hiền có nhiều của sẽ từ bỏ chí hướng; kẻ ngu có nhiều của sẽ thêm lỗi lầm. Huống hồ, người giàu thường bị người khác ghen ghét oán hận. Ta chẳng có gì để dạy bảo con cháu, cũng không muốn thêm lỗi lầm cho chúng mà chuốc lấy oán hận. Hơn nữa, số vàng này là do bậc minh quân ban thưởng cho ta, nên ta vui vẻ chia sẻ ân huệ của nhà vua với bà con, họ hàng, để an hưởng tuổi già, chẳng phải cũng tốt sao?"

Để lại tiết kiệm có thể giúp con cháu không thiếu thốn

"Hán thư" ghi lại rằng, Tiêu Hà, công thần khai quốc hàng đầu của nhà Hán, là một người cần kiệm tiết kiệm và có tầm nhìn xa. Năm đó, khi Lưu Bang tiến vào kinh đô của nước Tần, các binh sĩ đều bận rộn cướp đoạt vàng bạc châu báu, chỉ có Tiêu Hà vội vàng đi thu thập bản đồ địa lý, văn thư, hộ tịch, ... của nước Tần. Sau đó, Lưu Bang đã sử dụng những tài liệu này để hiểu toàn diện về các pháo đài, hộ khẩu và phân bố tài chính vật chất trên toàn quốc, đóng vai trò quan trọng trong việc thống nhất thiên hạ.

Tầm nhìn xa trông rộng của Tiêu Hà còn thể hiện qua cách ông lo toan cho con cháu. Khi mua đất đai, ông luôn chọn những nơi hẻo lánh, hoang vắng, và cũng không xây dựng nhiều nhà cửa. Ông giải thích: "Nếu con cháu ta hiền lành, chúng sẽ noi theo lối sống giản dị của ta, nhờ đó mà cả đời không lo thiếu thốn. Còn nếu chúng không hiền lành, thì những mảnh đất tầm thường ta mua cho chúng cũng sẽ không khiến chúng bị những gia tộc quyền thế nhòm ngó." Sau khi Tiêu Hà qua đời, cả hai con trai ông đều được phong hầu và sống một cuộc đời an nhàn, không lo lắng.

Để lại sự thanh liêm cho con cháu được người đời kính trọng

Sách Hậu Hán Thư có ghi chép về vị danh thần Dương Chấn thời Đông Hán, làm quan đến chức Thái úy. Trong thời gian Dương Chấn giữ chức Thái thú quận Trác Quận, ông luôn công bằng và liêm minh, không bao giờ nhận bất kỳ sự nhờ vả cá nhân nào. Cuộc sống thường ngày của ông rất đạm bạc, chỉ ăn cơm rau và không đi xe ngựa.

Một số bạn bè cũ và bậc trưởng bối khuyên ông nên mua thêm tài sản để lại cho con cháu, nhưng Dương Chấn nói: "Để cho hậu thế gọi con cháu chúng ta là con cháu của một vị quan thanh liêm, đó chẳng phải là di sản tốt nhất hay sao?" Sau này, con trai trưởng của Dương Chấn làm quan đến chức Tư đồ, con trai thứ làm đến chức Thái úy, con trai út thì ham học và uyên bác, được người đời ca ngợi.

Theo ghi chép trong "Tùy thư", vào thời nhà Tùy, có một người tên là Phòng Ngạn Khiêm, từng giữ chức Giám sát Ngự sử. Trong cuộc khảo sát đánh giá quan lại toàn quốc, ông được đánh giá là người đứng đầu thiên hạ nhờ sự thanh liêm chính trực của mình.

Phòng Ngạn Khiêm xuất thân từ một gia đình giàu có với nhiều tài sản thừa kế từ tổ tiên. Tuy nhiên, ông không xem trọng của cải, dùng toàn bộ gia sản và bổng lộc của mình để giúp đỡ người thân và bạn bè. Vì vậy, gia đình ông không có của cải dư thừa, cuộc sống giản dị, thậm chí đôi khi còn thiếu thốn vật chất. Nhưng ông vẫn cảm thấy vui vẻ và mãn nguyện.

Phòng Ngạn Khiêm từng nói với con trai mình: "Người ta giàu có nhờ bổng lộc làm quan, chỉ có ta làm quan mà nghèo đi. Gia sản ta để lại cho con cháu chỉ có hai chữ 'thanh bạch' mà thôi." Sau này, con trai duy nhất của ông là Phòng Huyền Linh trở thành công thần khai quốc, danh tướng nhà Đường, được phong là Lương quốc công.

Tích đức có thể mang phúc đến cho con cháu

Tể tướng nổi tiếng thời Tống, Tư Mã Quang, trong tác phẩm "Gia Phạm" có nói: "Không có tổ tiên nào lại không mong muốn tạo phúc cho hậu thế, nhưng thực sự làm được điều đó lại rất ít, bởi vì phần lớn mọi người chỉ biết tích lũy nhiều tiền của cho thế hệ sau, cho rằng như vậy có thể để con cháu hưởng thụ không hết của cải.

Tuy nhiên, vì họ không biết cách giáo dục con cháu đạo lý làm người, cuối cùng, gia sản mà họ phải vất vả tích lũy trong mấy chục năm, lại bị con cháu phung phí hết trong vòng vài năm. Con cháu còn chế giễu tổ tiên ngu dốt, không biết hưởng thụ."

Tư Mã Quang lại nói: "Các bậc thánh nhân thời xưa để lại cho con cháu 'đức và lễ', người hiền thì để lại cho con cháu 'liêm và kiệm'. Ví như các vị tổ tiên nhà Chu là Hậu Tắc, Công Lưu, Thái Vương, Vương Quý, Văn Vương tạo phúc cho dân chúng, tích lũy công đức, nên đã che chở cho đời sau là Chu Vũ Vương giành được thiên hạ." Cũng có nghĩa là, của cải ở ngoài thân, đến rồi đi, nhưng đức, lễ, liêm, kiệm lại mang theo bên mình, ảnh hưởng đến cả đời người, mà tổ tiên tích đức thì có thể phù hộ con cháu.

Lời kết

Trong xã hội hiện nay, thường xảy ra những trường hợp con cháu tranh giành tài sản thừa kế, người thân kiện tụng nhau, nói lời cay nghiệt. Ngoài ra, một số quan chức tham nhũng, dùng quyền lực để mưu lợi bất chính cho con cái, cuối cùng nhận lấy quả báo. Những điều này phản ánh sự thiếu trí tuệ, không biết để lại gì cho con cháu mới là điều tốt nhất cho chúng.

Theo kinh nghiệm và trí tuệ của các bậc thánh hiền xưa, giáo dục con cái bằng tấm gương về sự tiết kiệm, liêm khiết và các đức tính tốt đẹp khác, làm việc thiện, tích đức cho con cháu, đó mới là di sản tốt nhất để lại cho chúng.

Theo Minh Huệ Net
Minh Nguyệt