Mối quan hệ hữu nghị Trung - Nga sắp sụp đổ?
Trong cuộc gặp được công khai rộng rãi vào ngày 4 tháng 2 năm 2022, Tổng bí thư ĐCS Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã thể hiện sự đoàn kết và tình đồng chí, tuyên bố rằng tình hữu nghị giữa hai nước "không có giới hạn”.
Bất chấp những biểu hiện đoàn kết bên ngoài này, lòng tin thực sự vẫn còn khó nắm bắt giữa Trung Quốc và Nga, hai nước có lịch sử chung bị hoen ố bởi các cuộc xung đột biên giới bắt nguồn từ các tranh chấp về ý thức hệ và lãnh thổ. Căng thẳng lên đến đỉnh điểm trong các cuộc đụng độ vũ trang vào năm 1969. Tuy nhiên, vẻ ngoài hữu nghị này vẫn tồn tại do mục tiêu chung của họ là phá vỡ trật tự toàn cầu do Hoa Kỳ lãnh đạo.
Nhưng ngày càng rõ ràng rằng tình bạn của họ có giới hạn. Ví dụ, các nguồn tin ngoại giao tiết lộ rằng Bắc Kinh gần đây đã cấm các quan chức cấp cao của mình mang điện thoại thông minh dùng cho công việc đến Nga, một biện pháp dường như nhằm ngăn chặn thông tin nội bộ bị Điện Kremlin đánh cắp. Biện pháp phòng ngừa này được cho là đã từng được áp dụng cho các chuyến đi của họ đến Hoa Kỳ. Điều này cho thấy mối quan ngại gia tăng của Trung Quốc về hoạt động gián điệp của Nga.
Những động thái gần đây của Nga và Bắc Triều Tiên nhằm xây dựng quan hệ đối tác chiến lược chặt chẽ hơn đã làm nổi bật sự căng thẳng ngày càng tăng giữa Bắc Kinh và Moscow.
Trong chuyến thăm Bắc Triều Tiên vào tháng 6, Ông Putin đã ký một hiệp ước quân sự, trong đó nêu rõ rằng nếu một bên "bị đưa vào tình trạng chiến tranh do một cuộc xâm lược vũ trang", bên kia sẽ "cung cấp hỗ trợ quân sự và các hỗ trợ khác".
Trung Quốc, quốc gia đóng vai trò là nước bảo trợ chính của Triều Tiên, đã phản ứng một cách lạnh lùng khi người phát ngôn Bộ ngoại giao nước này bác bỏ thỏa thuận này và coi đó là "vấn đề song phương" giữa Nga và Triều Tiên.
Theo các chuyên gia Trung Quốc am hiểu tình hình nội bộ của chính phủ nước này, chính quyền Tập Cận Bình không hài lòng với hiệp ước Nga-Triều Tiên vì ít nhất hai lý do.
Đầu tiên, sự hỗ trợ quân sự của Nga có thể khiến lực lượng Bắc Triều Tiên trở nên táo bạo hơn, khiến Bắc Kinh khó kiểm soát Bình Nhưỡng hơn. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc lo ngại rằng quân đội Bắc Triều Tiên được tăng cường có thể đẩy nhanh hơn nữa các hành động khiêu khích quân sự chống lại Hàn Quốc, có khả năng kéo Trung Quốc vào một cuộc xung đột quân sự ngay tại sân sau của mình.
Khi Putin đến thăm Trung Quốc vào tháng 10, Bắc Kinh đã nêu những lo ngại này với ông. Theo các chuyên gia, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã truyền đạt sự miễn cưỡng của họ với ông Putin về việc Nga hỗ trợ Triều Tiên tăng cường kho tên lửa hạt nhân của nước này, mặc dù họ đã bày tỏ sự cởi mở đối với sự hợp tác quân sự chặt chẽ hơn giữa Moscow và Bình Nhưỡng.
Thứ hai, nếu Triều Tiên củng cố vị thế cường quốc hạt nhân, Bình Nhưỡng có thể cố gắng tận dụng năng lực hạt nhân để đàm phán trực tiếp với Washington, bỏ qua và gây ra cơn ác mộng địa chính trị cho Bắc Kinh, vốn dĩ coi Triều Tiên là vùng đệm chống lại ảnh hưởng của Mỹ trên Bán đảo Triều Tiên.
Mặc dù sự xích lại gần nhau giữa Hoa Kỳ và Triều Tiên có vẻ không chắc chắn, nhưng nó có thể trở thành khả năng nếu ông Trump tái đắc cử vào tháng 11. Một cựu quan chức chính quyền Trump tiết lộ rằng ông Trump đã giữ lại một lá thư từ nhà lãnh đạo Triều Tiên, mà ông ca ngợi là "tuyệt đẹp", và vẫn cam kết theo đuổi một bước đột phá ngoại giao đáng kể.
Trong hơn hai năm qua, Trung Quốc và Nga đã duy trì sự thống nhất bên ngoài mặc dù sự ngờ vực và bất mãn lẫn nhau ngày càng tăng, trầm trọng hơn do những diễn biến dẫn đến cuộc xâm lược Ukraine của Nga. Chưa đầy một tháng sau khi tuyên bố tình hữu nghị "không giới hạn" giữa Trung Quốc và Nga, ông Putin đã khởi xướng một cuộc chiến với Ukraine. Bản chất toàn diện của cuộc tấn công này đã khiến Bắc Kinh bất ngờ.
"Trung Quốc vẫn còn tức giận với Nga", một cựu sĩ quan quân đội cấp cao của Trung Quốc đã nói với phóng viên Nikkei Asia vào năm ngoái, "Putin hẳn đã quyết định về cuộc xâm lược quy mô lớn khi ông và Tập ký văn bản về tình hữu nghị 'không giới hạn' của họ. "Chúng tôi có thông tin từ Hoa Kỳ về động thái có thể xảy ra của Nga, nhưng Moscow chưa bao giờ tiết lộ ý định thực sự của mình, mặc dù chúng tôi đã hỏi nhiều lần."
Sự bất mãn này là có đi có lại. Từ mùa xuân năm 2022 đến mùa thu năm 2023 – trong khi Nga đang tham gia vào các trận chiến dữ dội với Ukraine –Moscow đã nhiều lần yêu cầu Trung Quốc cung cấp vũ khí sát thương nhưng đều bị từ chối vì Bắc Kinh lo ngại về việc vi phạm lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ.
Có vẻ như sự thất vọng và chán nản của ông Putin với Trung Quốc đã thúc đẩy ông chuyển hướng sang Bắc Triều Tiên. Vào tháng 9 năm 2023, ông đã mời Kim đến Viễn Đông của Nga và đạt được thỏa thuận với ông về việc Triều Tiên cung cấp đạn dược và tên lửa cho Nga, qua đó đặt nền tảng cho quan hệ đối tác chiến lược chặt chẽ hơn.
Nếu ông Trump trở lại nắm quyền vào tháng 11, sự thống nhất giữa Trung Quốc và Nga có thể bị thử thách nghiêm trọng. Cựu tổng thống Donald Trump, người dường như tôn trọng cách tiếp cận có thẩm quyền của ông Putin, đã duy trì mối quan hệ hữu nghị với Nga trong nhiệm kỳ của mình và có thể sẽ tìm cách đối thoại với ông Putin để đàm phán lệnh ngừng bắn ở Ukraine.
Tuy nhiên, ông Trump dự kiến sẽ áp dụng lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc ngay từ đầu.
Cố vấn ngoại giao của ông cho rằng Cựu tổng thống Trump sẽ cân nhắc các biện pháp như áp thuế cao đối với nhiều loại hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và thắt chặt các hạn chế đối với việc nhập cảnh của các quan chức cấp cao của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào Hoa Kỳ.
Mối quan hệ Mỹ-Nga được cải thiện chắc chắn sẽ làm căng thẳng mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc, vốn chủ yếu được hình thành dựa trên tình cảm chống Mỹ của cả hai bên.
Theo Nikkei Asia
Bảo Thư biên dịch
—---
