Nghệ thuật Trà
"Nếu bạn đang lạnh, trà sẽ làm bạn ấm lên; nếu bạn quá nóng, trà sẽ làm bạn mát; nếu bạn đang chán nản, trà sẽ làm bạn vui lên; nếu bạn đang phấn khích, trà sẽ làm bạn bình tĩnh lại." Câu nói này được cho là của Thủ tướng Anh William Ewart Gladstone. Lời giải thích này tóm tắt những lý do cho sự phổ biến trên toàn thế giới của thức uống này.
Truyền thống uống trà đã có từ hàng ngàn năm. Trà đen, trắng, olong và trà xanh được sản xuất từ lá của cây trà Camellia sinensis, một loại cây bụi thường xanh. Cây này được cho là có nguồn gốc từ trung tâm Đông Nam Á, tại giao điểm địa lý của Trung Quốc, Ấn Độ và Miến Điện (còn được gọi là Myanmar) ngày nay.
Một truyền thuyết Trung Quốc kể rằng một vị hoàng đế đã uống chén trà đầu tiên vào năm 2737 trước Công nguyên. Từ Trung Quốc, trà lan rộng khắp các vùng phía Đông của Con đường Tơ lụa, trở nên phổ biến ở những nơi như Nhật Bản và Hàn Quốc. Các thương nhân Bồ Đào Nha và Hà Lan đã mang trà đến châu Âu vào thế kỷ 17. Uống trà đã trở thành một hiện tượng văn hóa ở phương Tây, đóng một vai trò quan trọng trong xã hội, bao gồm cả trong nghệ thuật trang trí và mỹ thuật.
Trà của Nữ hoàng
Quốc gia ngoài châu Á gắn liền nhất với trà là Vương quốc Anh. Sự phổ biến của thức uống này bắt nguồn từ cuộc hôn nhân năm 1662 của vua Charles II với Catherine of Braganza, một công chúa người Bồ Đào Nha. Trước đó, trà chỉ được người Anh sử dụng như một loại thuốc. Sở thích uống trà hàng ngày của hoàng hậu mới đã truyền cảm hứng cho các cận thần bắt chước thói quen của bà. Trà đã phát triển thành một thức uống xã hội và một biểu tượng địa vị chủ yếu vì nó quá đắt đỏ.
Trước thế kỷ 18, chỉ giới thượng lưu mới có đủ khả năng mua lá trà Trung Quốc nhập khẩu và chịu thuế nặng. Hơn nữa, các vật dụng cần thiết cho một buổi trà ban đầu được nhập khẩu từ Trung Quốc. Sự đắt đỏ và vẻ đẹp của bộ đồ trà này càng nâng cao hơn nữa sự mong muốn đối với thức uống giải khát này. Vào cuối những năm 1700, uống trà đã trở nên vừa thời thượng vừa dễ tiếp cận đối với tầng lớp trung lưu, và các bộ đồ trà giờ đây đã được sản xuất ở châu Âu.
Tiệc trà Hoàng gia
Khi tiêu thụ trà tiếp tục tăng cao, một thể loại nghệ thuật mới xuất hiện vào đầu những năm 1730 được gọi là "những mẩu chuyện trò". Ban đầu, những người bảo trợ và nhà sưu tập là hoàng gia và giới quý tộc, nhưng sự quan tâm đến những bức tranh như vậy nhanh chóng lan rộng đến tầng lớp trung lưu. Các tác phẩm nghệ thuật thuộc thể loại này có quy mô nhỏ. Các đối tượng là các nhóm không chính thức được đặt trong nội thất gia đình hoặc ngoại thất sân vườn. Nhiều bức tranh cho thấy các nhân vật đang uống trà và một ví dụ đáng chú ý là bức tranh "Tiệc trà tại nhà Lord Harrington, St. James's" năm 1730 của Charles Philips tại Trung tâm Nghệ thuật Anh Yale.
Mặc dù sự nghiệp của Philips chỉ kéo dài một thập kỷ, ông là một nghệ sĩ hàng đầu trong thể loại tranh đàm thoại, và các học giả coi bức tranh này là tác phẩm hoành tráng nhất của ông. Lord Chetwynd đã đặt bức tranh này cho ngôi nhà nông thôn của ông. Philips đã đưa ông vào làm người chơi bài ở bàn trung tâm bên phải. Tuy nhiên, chủ đề chính là một bữa tiệc trà của những nhân vật nổi tiếng tại nhà của Bá tước Harrington ở London.
Chủ nhân quý tộc, Bá tước Harrington, không xuất hiện trực tiếp trong bức tranh vì ông đang thực hiện nhiệm vụ ngoại giao vào thời điểm bức tranh được tạo ra. Thay vào đó, bảo tàng giải thích: "Ông được thể hiện một cách gián tiếp thông qua căn phòng của mình, được trang trí theo tiêu chuẩn cao nhất và thời trang mới nhất với tranh tĩnh vật và phong cảnh lý tưởng phía trên cửa ra vào và lò sưởi, rèm the và một tấm thảm Thổ Nhĩ Kỳ." Bố cục nội thất đối xứng chặt chẽ, điển hình cho phong cách của Philips.
Nghệ sĩ thể hiện bộ đồ trà với những chi tiết tỉ mỉ. Bộ ấm chén bằng sứ trắng xanh có thể đã được nhập khẩu từ Trung Quốc. Tuy nhiên, ấm trà lớn dường như lấp lánh ánh bạc cho thấy nguồn gốc địa phương, vì những người thợ bạc châu Âu đã tự tạo ra những vật dụng bằng bạc của riêng họ để sử dụng cho trà vào thời điểm bức tranh được vẽ. Một bộ ba tuyệt đẹp gồm hai hộp trà và một hộp đường tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan có niên đại từ năm 1738–39 cho thấy sự tinh xảo về kỹ thuật, sự đổi mới và thẩm mỹ trang trí công phu của thợ bạc Paul de Lamerie.
Mặc dù de Lamerie sinh ra ở Hà Lan với cha là người Huguenot, ông đã dành sự nghiệp của mình ở London, nơi ông được hưởng danh tiếng lớn và sự bảo trợ cao quý. Những tác phẩm này được coi là kiệt tác của ông. Mỗi vật đều có hình chữ nhật với đỉnh bombé. Các đỉnh được trang trí bằng những bức tranh mô tả "phong cảnh đất liền, thành phố và biển được chạm khắc và chạm trổ", như được mô tả bởi The Met. Các họa tiết trang trí khác bao gồm sư tử, putti, sinh vật biển, vỏ sò, hoa và lá trà, họa tiết sau cùng là một họa tiết phù hợp nhất.
Đồ sứ Trung Quốc
Ngoài các tác phẩm hội thoại, thể loại tranh tĩnh vật cũng có các bộ ấm trà làm chủ đề. Bức tranh tinh tế “Tĩnh vật: Bộ ấm trà” có niên đại từ thập kỷ cuối cùng trong sự nghiệp của nghệ sĩ người Thụy Sĩ Jean-Étienne Liotard (1702–89). Liotard sinh ra ở Geneva và được đào tạo một phần ở Paris. Ông đã đi du lịch rộng rãi, làm việc ở London, Hà Lan, Vienna, Rome và Constantinople trong một thời gian dài trước khi trở về quê hương. Nổi tiếng với kỹ năng vẽ phấn màu và ứng dụng sắc tố tinh tế, Liotard chuyên vẽ chân dung và cảnh thể loại. Trong phần sau của sự nghiệp, ông vẽ những bức tranh tĩnh vật với các bộ ấm trà và cà phê làm chủ đề. Ngày nay, chỉ có năm bức tranh như vậy được biết đến.
“Tĩnh vật: Bộ ấm trà” tại Trung tâm Getty trưng bày đồ sứ và thìa bạc đắt tiền của Trung Quốc. Nghệ sĩ có thể đã trưng bày nó trong studio của mình để cho các khách hàng tiềm năng thấy phong cách thanh lịch và khả năng khắc họa khối lượng, kết cấu và ánh sáng của mình. Bức tranh cho thấy một cái khay chứa đầy ấm trà, bát đường, bình sữa, một chiếc bình có nắp và nửa tá cốc và đĩa.
Mặc dù có những phụ kiện sang trọng dành cho buổi uống trà, mọi thứ đều lộn xộn. Những chiếc cốc có viền mịn được úp ngược hoặc nghiêng về một bên, những chiếc thìa sáng bóng được đặt theo mọi hướng và những mẩu bánh mì phết bơ nằm rải rác trên khay. Bảo tàng viết: “Kết hợp các vật thể trong suốt, phản chiếu và có hoa văn sáng cho phép nghệ sĩ khắc họa những hình ảnh tương phản mạnh mẽ.”
Những người uống trà châu Âu thèm muốn các dịch vụ trà bằng sứ Trung Quốc, hoặc những dịch vụ lấy cảm hứng từ phong cách này. Một chiếc ấm trà vào khoảng năm 1770 tại The Met được trang trí bằng một nhóm hình tượng đầy màu sắc tương tự như hoa văn nổi bật trong bức tranh của Liotard.
Hiện vật của bảo tàng được sản xuất tại Trung Quốc dành riêng cho thị trường châu Âu. Khi nhu cầu về đồ dùng trà tăng lên, các xưởng sản xuất đồ sứ mọc lên ở châu Âu. Bắt đầu từ những năm 1740, các nghệ nhân địa phương của Anh đã sản xuất một loạt ấm trà bằng sứ bao gồm các ví dụ thô, thú vị, sang trọng và thậm chí mang tính chính trị. Niềm đam mê đối với các mẫu lấy cảm hứng từ châu Á, đặc biệt là bảng màu xanh lam và trắng tinh túy của Trung Quốc vẫn tồn tại. Một ví dụ về điều này tại The Met, cũng có niên đại khoảng năm 1770, được trang trí bằng họa tiết thực vật và được sản xuất bởi nhà máy Worcester của Anh.
Tiệc trà chiều lúc 5 giờ
Trà và các nghi thức liên quan tiếp tục được đánh giá cao và mở rộng trong thế kỷ 19. Khái niệm về mô hình trà chiều cổ điển ngày nay được giới thiệu bởi Nữ công tước xứ Bedford vào năm 1840. Trong khi trà được thưởng thức bởi hầu hết các tầng lớp xã hội vào thời điểm đó, nó tiếp tục được phục vụ trong các môi trường xã hội cao cấp như một biểu tượng của sự tinh tế và sang trọng.
"Five O'Clock Tea" là một bức tranh rực rỡ của Julius LeBlanc Stewart về một cảnh như vậy. Tác phẩm ngay lập tức nhận được sự hoan nghênh của giới phê bình và vẫn được đánh giá cao cho đến ngày nay. Lần cuối cùng được bán đấu giá vào năm 2019 tại Sotheby's, nó đã được bán với giá 1,88 triệu đô la.
Sinh ra ở Anh, Stewart lớn lên ở Paris và dành sự nghiệp của mình ở thành phố được ông nhận nuôi. Được biết đến với cái tên "Người Paris đến từ Philadelphia", ông tham gia vào xã hội thượng lưu. Các ông trùm, quý tộc, nghệ sĩ, diễn viên và người nước ngoài thường xuất hiện trong các bức chân dung nhóm phức tạp của ông.
Người ta tin rằng bức tranh này mô tả một bữa tiệc trà trong phòng khách ở Paris dành cho những người Mỹ sống ở nước ngoài. Nghệ sĩ đã đưa mình vào như một phần của bức tranh: Hình ảnh ở ngoài cùng bên trái là một bức chân dung tự họa, và chú chó Collie của ông, Jinny, được tạo dáng ở bên phải, sẵn sàng nhận những món ăn tiềm năng từ bàn trà.
Nội thất của phòng khách cũng xa hoa như bức tranh tiệc trà của Philips, và nó phản ánh thị hiếu đối với nghệ thuật trang trí nước ngoài vào cuối thế kỷ 19. Phong trào thẩm mỹ của thời kỳ này đặc biệt ưa chuộng Japonisme (phong cách Nhật Bản). Ảnh hưởng của Nhật Bản có thể được nhìn thấy trong màn hình gấp và rèm cửa sổ bằng giấy gạo được vẽ, cho phép ánh sáng chiều muộn dịu dàng đi vào và chiếu sáng đồ nội thất xa hoa và những người tham dự ăn mặc thời trang đang trò chuyện và nhâm nhi trà.
Người ta có thể dễ dàng tưởng tượng ấm trà bạc Tiffany & Co. của Met từ năm 1880 được giới thiệu trong "Five O'Clock Tea". Tiffany, công ty chế tác bạc và trang sức hàng đầu của Mỹ, nổi tiếng với những sáng tạo theo phong cách Nhật Bản vào cuối thế kỷ 19. Bảo tàng viết: "Thật vậy, Tiffany & Co. đã giành được Giải thưởng lớn cho đồ bạc tại Hội chợ Triển lãm Universelle Paris năm 1878, với ban giám khảo trích dẫn sự độc đáo và tài năng bậc thầy của công ty trong việc chế tác bạc theo phong cách Nhật Bản." Chiếc ấm trà tuyệt đẹp này có các họa tiết trang trí bất đối xứng của cá và bò sát kỳ quái, một núm nắp bằng ngọc bích, và các chi tiết bằng ngà và đồng.
Các nghệ sĩ và nghệ nhân liên tục được truyền cảm hứng từ trà. Khi thời gian trôi qua và các phong cách và thẩm mỹ mới xuất hiện, tầm quan trọng xã hội và nghệ thuật của trà vẫn là một hằng số. Dù bạn thích loại trà nào, những tác phẩm đẹp mắt này là một bữa tiệc cho đôi mắt.
Theo The Epochtimes
Minh Nguyệt
