Oán giận: Vị khách không lành mạnh trong trái tim con người
Một câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng kể về một cậu bé có tính khí nóng nảy. Người cha đưa cho cậu bé một túi đinh và bảo cậu đóng một chiếc đinh vào hàng rào sân sau mỗi khi cậu cảm thấy tức giận hoặc oán giận. Cậu bé hăng hái đóng đinh, và chẳng mấy chốc, hàng rào chi chít những chiếc đinh. Cuối cùng, người cha yêu cầu cậu bé nhổ từng chiếc đinh ra. Khi cậu bé nhổ chúng ra, cậu nhận thấy những lỗ thủng còn sót lại.
"Những lỗ này giống như những vết sẹo do sự oán giận của con để lại", người cha nói. "Sự tức giận và tổn thương có thể biến mất, nhưng những vết sẹo vẫn còn đó."
Sự oán giận in dấu ấn lên trái tim chúng ta—không chỉ về mặt cảm xúc mà còn về mặt thể chất. May mắn thay, có cả cách chữa trị và cách phòng ngừa.
Tác hại của sự oán giận đối với trái tim chúng ta
Trong một nghiên cứu do Robert Enright, nhà nghiên cứu tiên phong về sự tha thứ và giáo sư tâm lý học giáo dục tại Đại học Wisconsin-Madison, dẫn đầu, 17 bệnh nhân tim nam đã được quan sát để đo lường tác động của sự oán giận và tha thứ đối với trái tim của họ.
Enright yêu cầu họ nhớ lại những bất công trong quá khứ mà họ chưa tha thứ. Khi họ chia sẻ câu chuyện của mình, các thiết bị theo dõi y tế cho thấy các động mạch mang máu đến tim của họ bắt đầu co lại, làm giảm lưu lượng máu. Phản ứng thể chất này phản ánh sự "đóng cửa" theo nghĩa bóng xảy ra khi chúng ta giữ mối hận thù.
Những phát hiện này cho thấy rằng giảm bớt sự oán giận có thể bảo vệ tim, có khả năng làm giảm đau ngực và thậm chí là đột tử ở bệnh nhân tim, Enright nói với The Epoch Times.
Ngay cả những người khỏe mạnh dễ bị tức giận và thù địch—những đặc điểm xác định của sự oán giận—cũng có nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành cao hơn 19%, theo một phân tích tổng hợp trên Tạp chí của Trường Cao đẳng Tim mạch Hoa Kỳ. Đối với những người có bệnh tim từ trước, nguy cơ này tăng lên 24%. Một nghiên cứu năm 2024 gần đây đã chứng thực điều này, cho thấy rằng sự tức giận kéo dài dẫn đến rối loạn chức năng mạch máu.
Hậu quả kéo dài
Không giống như cơn giận bùng lên rồi vụt tắt, sự oán giận hoạt động như một loại độc dược tác dụng chậm.
Khi bị đối xử bất công, theo bản năng chúng ta sẽ dấy lên sự phẫn nộ, tin rằng điều đó bảo vệ ta khỏi bị tổn thương thêm. Trong ngắn hạn, nó có thể khiến ta cảm thấy mạnh mẽ hơn. "Cứ như thể chúng ta tự nhủ, 'Bạn không thể đối xử với tôi như thế này,'" Enright nói.
Nhưng sự oán giận lại nán lại quá lâu, trở thành thứ mà ông gọi là "một vị khách không lành mạnh trong trái tim con người."
Nguồn gốc của từ này - từ tiếng Pháp cổ "resentir", có nghĩa là "cảm thấy lại" hoặc trải nghiệm lại một cảm giác mạnh - minh họa một trong những đặc điểm nổi bật của sự oán giận: sự ôn lại.
Những người mang oán giận có xu hướng nghĩ đi nghĩ lại về sự kiện bất công đó. Triết gia Amélie Rorty mô tả sự oán giận là: "Nuôi dưỡng chính nó bằng quá khứ, nhai đi nhai lại những ký ức đau đớn về sự sỉ nhục, xúc phạm và tổn thương, nôn ra chúng cho đến khi vị đắng của chúng trở nên ngon lành."
Sự ôn lại thấm vào cơ thể chúng ta và kích hoạt trạng thái căng thẳng cao độ mãn tính. Căng thẳng này dẫn đến mức cortisol và adrenaline tăng cao, làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến chúng ta dễ mắc bệnh hơn.
Ôn lại cũng có thể dẫn đến trầm cảm, tức giận dữ dội, hành vi hung hăng và xu hướng tự tử.
"Vì oán giận là một cảm xúc bị mắc kẹt, nó trở thành thỏi nam châm thu hút những oán giận khác khi nó lớn lên và mưng mủ," Kerry Howells viết trong cuốn sách "Untangling You: How Can I Be Grateful When I Feel So Resentful?" "Nằm thao thức ban đêm nghĩ về một sự oán giận hiện tại thường gợi lên những sự oán giận khác, không liên quan."
Tiến sĩ Ann Corson, một bác sĩ y học tích hợp, người kết hợp chữa lành thể chất và tinh thần, giải thích rằng những người có oán giận sâu sắc thường phải vật lộn với sự bất mãn trong nhiều khía cạnh của cuộc sống - công việc, các mối quan hệ và thậm chí cả cơ thể của họ, tạo thành một vòng luẩn quẩn tiêu cực ảnh hưởng đến sức khỏe của họ.
Theo thời gian, oán giận biến thành thế giới quan. Nó thuyết phục chúng ta nhìn mọi người như kẻ thù và thế giới về cơ bản là bất công. Đôi khi, sự oán giận của chúng ta không hướng vào một người mà là hoàn cảnh của chúng ta. Chúng ta tự hỏi tại sao mình lại phải chịu đựng những khó khăn nhất định và có thể phát triển cảm giác bất công sâu sắc về số phận của mình trong cuộc sống.
Nó trở thành một phần con người chúng ta, và rất khó để nhận ra - ngay cả đối với bản thân chúng ta, Enright nói. Nó vượt ra ngoài một cá nhân; oán giận có thể lan tỏa khắp gia đình và cộng đồng. "Oán giận có xu hướng bị di truyền. Nó được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác nếu cha mẹ thể hiện và làm gương cho con cái của họ."
Thoát khỏi sự oán giận
Vậy làm thế nào để chúng ta loại bỏ vị khách không lành mạnh này ra khỏi trái tim mình?
Theo Ryan Blackstock, giáo sư và nhà tâm lý học lâm sàng chuyên về điều trị nghiện, để giải quyết sự oán giận, trước tiên bạn phải hiểu nó. "Nó đến từ đâu? Tình huống đó là gì?", ông nói với The Epoch Times, "và có lẽ quan trọng nhất là nó phục vụ mục đích gì bây giờ? Tất cả những oán giận đều phục vụ một mục đích."
Enright trình bày một quy trình tha thứ gồm bốn giai đoạn để quản lý sự oán giận: giai đoạn khám phá, giai đoạn quyết định, giai đoạn thực hiện và giai đoạn phát hiện.
Trong giai đoạn khám phá, chúng ta hướng đến việc hiểu cảm xúc của mình, thừa nhận nỗi đau và nhận thức được cách mà sự oán giận đã thấm vào cuộc sống của chúng ta.
Enright chia sẻ câu chuyện về một người phụ nữ phải chịu đựng nỗi đau sâu sắc từ cha mình. Cô nhận ra rằng sự oán giận lâu dài của mình đã ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của cô — khiến các mối quan hệ căng thẳng, lòng tự trọng bị xói mòn và phủ bóng đen lên tương lai của cô. Bằng cách đối mặt với những cảm xúc này, cô bắt đầu thấy sự cay đắng đã giam cầm cô như thế nào.
Trong giai đoạn quyết định, cô ấy đã có ý thức lựa chọn tha thứ — không phải để xóa bỏ hành động của cha cô ấy, mà để giải thoát bản thân khỏi xiềng xích của sự cay đắng. Cô nhận ra rằng níu kéo sự tức giận chỉ kéo dài thêm sự đau khổ của cô.
Enright cho rằng sự tha thứ là "liều thuốc chữa" cho căn bệnh oán giận. Là điều trái ngược với sự oán giận, sự tha thứ có liên quan đến việc giảm tỷ lệ cholesterol — yếu tố dự đoán chính của bệnh động mạch vành. Hơn nữa, những người thực hành tha thứ có huyết áp thấp hơn và phản ứng tim mạch tốt hơn với căng thẳng.
Ngoài quyết định tha thứ, giai đoạn thực hiện đòi hỏi phải thay đổi quan điểm của một người. Người phụ nữ bắt đầu khám phá quá khứ của cha mình, khám phá ra những khó khăn và chấn thương của ông. Việc hiểu được những khó khăn của ông ấy không biện minh cho hành động của ông ấy nhưng đã làm dịu bớt sự oán giận của cô ấy. Lòng đồng cảm mới tìm thấy này cho phép lòng trắc ẩn lớn lên trong trái tim cô ấy, điều này cho phép cô ấy "xóa bỏ sự oán giận", Enright nói.
Cuối cùng, trong giai đoạn khám phá, cô ấy bắt đầu tìm thấy ý nghĩa trong sự đau khổ của mình. Trong một hành động ân sủng, cô ấy đã chọn chăm sóc người cha đang hấp hối của mình, thậm chí cho ông ăn trong những ngày cuối đời.
"Khi cha cô ấy qua đời, cô ấy nói, 'Tôi rất biết ơn vì tôi đã làm điều này bởi vì, sau tất cả, ông ấy là cha tôi; nếu tôi không tha thứ cho ông ấy, tôi sẽ có nỗi buồn và thù hận trong lòng. Bây giờ chỉ là nỗi buồn thôi,'” Enright chia sẻ.
Trong nhiều trường hợp như thế này, "tha thứ có thể trả lại cuộc sống cho bạn". Theo Corson, khi sự oán giận được giải quyết, tâm trí, cơ thể và tinh thần có thể bắt đầu chữa lành.
Khai thác sức mạnh của lòng biết ơn
Trong khi sự tha thứ có thể chữa lành oán giận, thì lòng biết ơn chính là phương thuốc phòng ngừa lâu dài. Như tác giả Howells, một nhà nghiên cứu về lòng biết ơn, giải thích: "Lòng biết ơn và sự oán giận cùng tồn tại và phát triển trong các mối quan hệ của chúng ta."
Chúng ta thường mắc kẹt trong suy nghĩ rằng mình cần những điều kiện thuận lợi để biết ơn, nhưng Howells cho rằng lòng biết ơn không phụ thuộc vào hoàn cảnh hoàn hảo.
Đối với những lĩnh vực trong cuộc sống bị vấy bẩn bởi sự oán giận, Howells gợi ý hãy lùi lại một bước và thay đổi góc nhìn. "Nếu chúng ta nới lỏng sự kìm kẹp của oán giận, chúng ta sẽ có nhiều khả năng tìm thấy lòng biết ơn ở những khía cạnh mà trước đây chúng ta chưa thể tiếp cận".
Bằng cách phát triển lòng biết ơn trong các lĩnh vực khác của cuộc sống không bị ảnh hưởng bởi sự oán giận, chúng ta có thể nuôi dưỡng sức mạnh và sự kiên cường để chủ động giải quyết sự oán giận, Howells nói.
"Hãy tưởng tượng năng lượng cảm xúc và tâm lý của bạn như một biểu đồ hình tròn," Blackstock nói. "Chỉ có một khoảng không gian nhất định trong chiếc bánh." Khi số lượng oán giận tăng lên, sẽ có ít không gian hơn cho bất cứ điều gì khác.
Nuôi dưỡng lòng biết ơn có thể ngăn chặn sự oán giận chiếm lấy những cảm xúc tích cực trong chiếc bánh.
Howells nói: "Lòng biết ơn tìm thấy sức mạnh của nó như một hành động." Cô ấy ủng hộ việc biến lòng biết ơn thành một thói quen hàng ngày. "Hãy tìm chỉ một hoặc hai điều mà chúng ta có thể dễ dàng biết ơn và nuôi dưỡng những điều này trong trái tim mình bằng cách thường xuyên chú ý đến chúng, viết ra, nói lời cảm ơn, và cảm nhận chúng trong trái tim mình."
Chọn để lại di sản yêu thương, đừng để lại thù hận
Corson nói: "Nếu cứ ôm hận trong lòng, bạn sẽ không bao giờ được bình yên."
Enright khuyến khích mọi người suy nghĩ về di sản mà họ sẽ để lại. Ông giải thích rằng có hai lựa chọn: Hoặc là bạn truyền lại sự tức giận của mình, có khả năng tạo ra một vòng xoáy tiêu cực cho các thế hệ tương lai, hoặc bạn để lại món quà của tình yêu thương, gieo mầm sự ấm áp và lòng tốt trong trái tim những người thân yêu.
Theo The Epoch Times
Minh Nguyệt
