Tổng thống Joe Biden sẽ rút lui hay đi tiếp sau thất bại của cuộc tranh luận đầu tiên?
Còn 4 tháng nữa mới đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024, nhưng không khí đang nóng lên từng ngày qua những sự kiện kịch tính, chưa xong vụ kiện “tiền bịt miệng” ứng viên Donald Trump, lại đến màn tranh luận của ông Donald Trump và ông Joe Biden vào hôm 27/6. Đây là cuộc tranh luận tổng thống sớm nhất trong lịch sử nước Mỹ hiện đại, bởi vì thông thường cuộc tranh luận tổng thống đầu tiên được tổ chức vào những tháng mùa thu (tháng 9 hoặc 10) sau khi hai đảng đã tổ chức xong đại hội để chính thức đề cử ứng viên tranh cử. Có vẻ như hai nhân vật chính của chúng ta đã chắc mẩm rằng vai trò này không thể vuột khỏi tay mình.
Chính tổng thống Joe Biden là người đã đưa ra lời thách đấu vào hôm 15/5. Ông nói: "Donald Trump đã thua tôi trong 2 cuộc tranh luận hồi 2020. Kể từ đó, ông ấy không xuất hiện trong cuộc tranh luận nào. Bây giờ, ông Trump lại hành động như thể muốn tranh luận với tôi lần nữa". Tổng thống Biden đề xuất tranh luận với ông Trump trên truyền hình vào tháng 6 và tháng 9 do các hãng tin tổ chức.
Lời thách đấu đã được chấp nhận. Đối thủ của tổng thống Joe Biden còn tự tin: "Tôi sẵn sàng tranh luận với ông Biden vào tháng 6 và tháng 9. Tôi đặc biệt khuyến nghị nên tổ chức nhiều hơn 2 cuộc tranh luận".
Nhưng như chúng ta đã biết, người đưa ra lời thách đấu đã có một màn thể hiện yếu kém. Hậu quả là giờ đây ngay trong nội bộ Đảng Dân chủ đã đặt ra vấn đề là tổng thống đương nhiệm Joe Biden nên tiếp tục cuộc tranh cử hay rút lui và nhường vị trí này cho một nhân vật khác tiềm năng hơn? Đây là vấn đề đang nóng hổi trên chính trường Mỹ, khiến công chúng Mỹ và dư luận thế giới quan tâm. Tuy nhiên, đi hay ở đều có những phương diện bất lợi khó lường đối với tổng thống Joe Biden và cả Đảng Dân chủ của ông. Chúng ta thử phân tích một số phương diện lợi hại của quyết định này.
Trong màn thể hiện khiến các đồng minh lo lắng, ông Biden tranh luận bằng giọng khàn, yếu ớt, thường xuyên nói nhịu và đôi khi không thể đưa ra những lập luận mạch lạc trước đối thủ. Và sau cuộc tranh luận đầu tiên được đánh giá là tệ hại trước đối thủ Donald Trump, Tổng thống Mỹ Joe Biden đối mặt ngày càng nhiều hoài nghi từ các thành viên đảng Dân chủ, một số người thậm chí công khai kêu gọi ông rút khỏi cuộc đua, nhường vị trí cho các ứng viên khác vì tương lai của đảng.
Người đầu tiên "nổ phát súng" như vậy là nghị sĩ bang Texas Lloyd Dogget, khi ông này kêu gọi Tổng thống Biden rút lui, cảnh báo những hậu quả tiềm tàng với đảng Dân chủ nếu ông tiếp tục nỗ lực chạy đua vào Nhà Trắng. "Ông ấy không thể giúp chúng tôi đánh bại Trump trong cuộc bầu cử năm 2024", Doggett nói.
Trong một diễn biến liên quan, CNN tiết lộ, Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 2/7 có cuộc nói chuyện riêng với một đồng minh thân cận, trong đó ông "tự kiểm điểm và trách bản thân" vì màn tranh luận đáng thất vọng trước đối thủ Doanald Trump, thay vì đổ lỗi cho các cố vấn, trợ lý.
Dù vậy, Nhà Trắng đã bác khả năng ông Biden chấm dứt chiến dịch tranh cử, trong khi hai nguồn tin thân cận tiết lộ ông Biden đã gọi điện cho các thành viên trong nhóm, khẳng định sẽ không từ bỏ cuộc đua vào Nhà Trắng. Tuy nhiên, Tổng thống Biden hiểu ông cần phải làm nhiều hơn nữa để dập tắt cơn hoảng loạn của đảng Dân chủ sau cuộc tranh luận "thảm họa" tối 27/6.
Các cuộc thăm dò tuần này cho thấy tỷ lệ ủng hộ dành cho ông Biden đã sụt giảm sau cuộc tranh luận. Khảo sát ngày 4/7 của New York Times/Siena cho thấy ông Biden nhận được 43% ủng hộ, trong khi ông Trump là 49%.
Liệu Đảng Dân chủ có khả năng thay thế ứng viên Joe Biden?
Như đã đề cập, một lý do khiến cho có cuộc tranh luận sớm này đó là vì hai ứng viên đã chắc chân làm đại diện tranh cử của Đảng mình. Theo Hiến Chương của đảng Dân chủ, ứng viên Joe Biden đã chiếm được hơn 95% trong số hơn 4.500 đại biểu bầu đại diện đảng ra tranh cử tổng thống qua hàng loạt cuộc bầu sơ bộ trên tất cả các tiểu bang. Tất cả những người này đều cam kết sẽ bỏ phiếu cho ông Biden ít nhất trong vòng đầu. Chỉ trừ khi ông Biden tự ý rút lui và tuyên bố sẽ không chấp nhận việc ông được đề cử, còn thì không có cách nào khác để loại ông ra khỏi vai trò này. Thành ra, vấn đề chỉ phụ thuộc vào ý chí của tổng thống Joe Biden mà thôi.
Nhưng nếu ông Joe Biden đi tiếp và thất cử, ông Donald Trump lên làm tổng thống, thì sẽ dẫn tới sự thất bại của không ít chính trị gia các cấp từ tiểu bang đến liên bang của cả đảng Dân chủ, và do vậy Đảng này có nguy cơ mất cả chì lẫn chài. Thành ra, có thể sự thúc giục thay thế ông Biden biểu hiện cho nỗi lo lắng về số phận chính trị của nhiều cá nhân chính trị gia trong Đảng Dân chủ. Ngoài ra, còn có những kế hoạch to lớn đằng sau của Đảng này đối với nền chính trị Mỹ quốc có nguy cơ đổ bể…
Giả sử bằng cách nào đó, ông Biden quyết định rời khỏi cuộc đua, Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Dân chủ diễn ra ở Chicago vào tháng 8 sẽ quyết định người thay thế ông.
Vấn đề đặt ra khi này, đó là phải kiếm được người thay thế ông Biden. Sẽ là phó tổng thống Kamala Harris hay ông thống đốc bang California Gary Newsom, hay bà thống đốc bang Michigan Gretchen Whitmer? v.v. Song theo kết quả thăm dò mới nhất, những người này đều bị ông Trump dẫn trước về số % phiếu bầu giả định, chẳng hạn tỷ lệ Trump - Harris (47%-45%), Trump - Newsom (48%-43%), Trump - Whitmer (47%-42%), Trump - Buttigieg (47%-43%). Vả lại, chỉ còn 1 tháng nữa, liệu Đảng Dân chủ có thể kịp đạt được sự đồng thuận về ứng viên thay thế không?
Thế nhưng, đấy là trong trường hợp ông Biden tự rút lui. Thực tế thì sao? Ông nói “Tôi sẽ không đi đâu cả” khi đối mặt với lời kêu gọi của nhiều thành viên Đảng Dân chủ, yêu cầu ông rút khỏi cuộc đua.
Trong trường hợp ông kiên quyết đến thế, Đảng Dân chủ có thể cầu viện đến một điều khoản trong Hiến Pháp: Tu chính án thứ 25.
Nội dung của Tu chính án thứ 25
Tu chính án 25 của Hiến pháp Hoa Kỳ quy định các vấn đề liên quan đến sự kế nhiệm và tình huống không đủ khả năng lãnh đạo của tổng thống. Tu chính án này quy định rõ rằng phó tổng thống trở thành tổng thống (trái ngược với quyền tổng thống) nếu tổng thống qua đời, từ chức hoặc bị cách chức, và nó thiết lập các thủ tục để lấp chỗ trống chức vụ phó tổng thống và để ứng phó với sự mất khả năng lãnh đạo của tổng thống. Tu chính án này đã được đệ trình cho các tiểu bang vào ngày 6/7/1965, bởi Quốc hội lần thứ 89 và được thông qua vào ngày 10/2/1967, trong Quốc hội lần thứ 90.
Điều II, Khoản 1 của Hiến pháp quy định: “Trong trường hợp Tổng thống bị cách chức hoặc tạ thế, từ chức, hoặc không đủ năng lực thực thi quyền lực và nhiệm vụ của chức vụ này, mọi quyền lực và nhiệm vụ Tổng thống sẽ được chuyển giao cho Phó Tổng thống…”
Sau màn tranh luận gây thất vọng của tổng thống Joe Biden, vào hôm 28/6, Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cho rằng nội các Mỹ nên cân nhắc kích hoạt Tu chính án 25. Ông phát biểu: “Có rất nhiều người đang yêu cầu sử dụng Tu chính án 25. Hãy kích hoạt Tu chính án 25 ngay bây giờ vì đây là tình huống đáng báo động. Đối thủ của chúng ta đều nhìn thấy điểm yếu trong Nhà Trắng hiện nay. Tôi không vui khi phải nói về việc đó, nhưng theo tôi đây là tình huống rất nguy hiểm".
Đó rất có thể là điều mà nhiều thành viên Đảng Dân chủ cũng đang nghĩ đến.
Phương án Kamala Harris thay thế Joe Biden - lái phụ thành lái chính
Nếu áp dụng Tu chính án thứ 25, thì người duy nhất thay thế được ứng viên Joe Biden chính là phó Tổng thống đương nhiệm Kamala Harris. Nếu xét về thành tích, thì có lẽ đây không phải là đối thủ đáng ngại cho ông Donald Trump. Người ta còn nhớ rằng bà là ứng cử viên đầu tiên phải rút ra khỏi việc tìm kiếm đề cử của đảng Dân chủ năm 2020. Sau đó, bà được ông Biden chọn làm phó cho mình bởi vì một phụ nữ da đen tranh cử có thể nhận được sự ủng hộ của giới nữ và người da đen. Khi ấy cũng là lúc phong trào BLM (Black Life Matter - người da đen đáng sống) dâng cao sau cái chết của người da đen George Floyd, bởi vậy vấn đề chủng tộc của bà Kamala Harris được xem là một lợi thế, chứ không phải vì bà có năng lực vượt trội.
Bản thân ông Donald Trump không đánh giá cao “lái phụ” Kamala Harris của tổng thống Joe Biden. Một đoạn video gần đây do báo The Daily Beast công bố, cho thấy ông Trump đang ở trên sân golf và nói: “Tôi đã loại ông già hết hơi đó. Tôi đã loại ông ta ra khỏi cuộc đua, mọi người biết ông ta bỏ cuộc rồi đúng không? Tôi loại ông ta rồi, tức là giờ chỉ còn bà Kamala. Tôi nghĩ vậy lại còn tốt hơn, bà Kamala quá tệ, quá thảm hại”.
Bà Kamala Harris cũng kém ông Trump 2% phiếu bầu giả định theo cuộc thăm dò mới nhất của Fox.
Song nếu toàn bộ Đảng Dân chủ đồng thuận để viện đến Tu chính án thứ 25, thì bà Harris sẽ là sự lựa chọn duy nhất để thay thế ông Biden làm ứng viên đại diện tranh của của Đảng Dân chủ. Và một khi ông Biden đã rút lui để một người khác thay thế, thì cũng không rõ trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024 này, ai sẽ là người chiến thắng?
Trong khi ông Biden tìm cách cứu vãn nỗ lực tái tranh cử, còn nhiều đảng viên Dân chủ thì băn khoăn trong thế lưỡng nan bế tắc thì một số nhà tài trợ đảng Dân chủ âm thầm lựa chọn ứng viên thay thế.
Abigail Disney, người thừa kế của gia tộc Disney và nhà tài trợ lớn của đảng Dân chủ, tuyên bố sẽ ngừng quyên góp cho đảng trừ khi ông Biden rút lui. Tỷ phú đầu tư tiền điện tử Mike Novogratz đang dẫn đầu nỗ lực thành lập quỹ có tên Next Generation PAC để gây quỹ khoảng 100 triệu USD ủng hộ ứng viên thay thế ông Biden.
Đồng sáng lập Netflix Reed Hastings, một trong những nhà tài trợ lớn nhất của đảng Dân chủ, cho biết Tổng thống cần rút lui để cho phép "lãnh đạo Dân chủ đánh bại ông Trump".
Ari Emanuel, đại diện quyền lực hàng đầu của Hollywood kiêm nhà tài trợ lớn của đảng Dân chủ, nói tại hội nghị ở Colorado rằng cách duy nhất để ông Biden chấp nhận dừng nỗ lực tranh cử là cắt nguồn viện trợ. "Tiền là huyết mạch của chiến dịch và có lẽ cách duy nhất chính là làm cạn kiệt nguồn tài trợ. Tôi đã nói chuyện với các nhà tài trợ lớn và họ đang chuyển toàn bộ tiền của mình sang Hạ viện và Thượng viện".
Một nước Mỹ phân hóa vì khác biệt lý tưởng liệu có thể gạt bỏ khác biệt vì đại cuộc?
Hãy quay trở lại cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 mà mỗi ứng viên Donald Trump và Joe Biden đều có khối cử tri hùng hậu của mình. Ông Donald Trump có những người ủng hộ nhất trí với lý tưởng “Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại” của ông, thì ông Biden và Đảng Dân chủ cũng có những người ủng hộ của họ trong lòng xã hội Mỹ, nhất là giới truyền thông, các đại gia Big Tech, Big Pharma, giới giáo sư đại học cấp tiến, các nhân vật của Hollywood, rồi Antifa, BLM v.v.
Nước Mỹ đã bị chia rẽ từ lâu.
Ngay lúc này, trước câu hỏi: “Phải làm gì để cứu lấy nền dân chủ?” Rất nhiều người Mỹ lại đứng ở 2 phe đối lập. Có người bảo ông Donald Trump sẽ giết nền dân chủ. Có người lại bảo chính Đảng Dân chủ đang thủ tiêu nền dân chủ của nước Mỹ.
Ở thời điểm này, khi sự chênh lệch về năng lực giữa tổng thống Joe Biden và ông Donald Trump là quá rõ rệt, sẽ có nhiều người Mỹ dù không thích ông Donald Trump sẽ đành phải lựa chọn ông như một lựa chọn ít tệ hại hơn. Và như vậy, dự đoán của 75% cử tri Mỹ về sự thất bại của Đảng Dân chủ nếu để ông Biden đi tiếp… có thể sẽ thành sự thật.
Song, miễn không phải ông Biden, nếu bất cứ một nhân vật nào khác của Đảng Dân chủ được đưa lên thay thế ông, thì biết đâu đấy, người ấy sẽ nhận được sự ủng hộ của của khối cử tri ghét Trump nhưng buộc phải chọn Trump. Thành ra, thay ngựa giữa dòng vốn là đánh bạc, nhưng biết đâu Đảng Dân chủ đứng trước tình thế hiện tại sẽ quyết định chơi canh bạc năm ăn năm thua này.
Ngay sau khi nổi lên dư luận kêu gọi ông Biden rút lui, ông Donald Trump đã phát biểu rằng "Vấn đề trí lực của ông Biden chỉ là chuyện cá nhân, vấn đề lớn hơn là các chính sách thiên tả của đảng Dân chủ". Một ngày sau đó, dân biểu Cộng Hòa Carlos Gimenez của tiểu bang Florida cũng lên tiếng rằng: "Không phải chỉ là vấn đề tuổi tác của Biden, mà là việc các chính sách của ông ta đã và đang phá nát nước Mỹ".
Và vấn đề lớn hơn là nước Mỹ vẫn đang tiếp tục bị chia rẽ bởi hai quan điểm của phái Bảo thủ và cấp tiến trong hai Đảng. Vào buổi đầu lập quốc, nước Mỹ cũng đã từng gặp vấn đề tương tự. Họ đã vượt qua trắc trở ấy như thế nào? Xin hẹn gặp lại quý khán thính giả trong bài viết kỳ sau.
Nguyên Vũ
