Trung Quốc bắn pháo sáng vào không quân Philippines, liệu chiến tranh Mỹ-Trung có bùng nổ ở Biển Đông?

Philippines ngày 13 tháng 8 đã gửi công hàm phản đối ngoại giao tới Trung Quốc sau khi hai máy bay quân sự Trung Quốc thả pháo sáng vào một máy bay tuần tra của không quân Philippines trên Biển Đông, đánh dấu cuộc đụng độ trên không đầu tiên giữa hai nước kể từ khi xung đột Trung-Philippines bùng phát năm ngoái.

Truyền thông Mỹ hôm nay đưa tin rằng có những lo ngại xung đột Trung-Philippines có thể khiến Philippines kích hoạt Hiệp ước Phòng thủ Chung với Mỹ, dẫn đến chiến tranh giữa Mỹ và Trung Quốc.

Philippines phản đối máy bay quân sự Trung Quốc bắn pháo sáng vào máy bay tuần tra của Không quân Philippines

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines, Teresita Daza, hôm thứ Ba (13/8) cho biết, đã gửi công hàm phản đối ngoại giao tới Bắc Kinh về việc máy bay chiến đấu của Trung Quốc tuần trước đã áp sát nguy hiểm máy bay tuần tra của Philippines trên không phận bãi cạn Scarborough (Trung Quốc gọi là đảo Hoàng Nham) ở Biển Đông và bắn một loạt pháo sáng vào máy bay này.

Quân đội Philippines cho biết, hôm thứ Năm tuần trước, hai máy bay quân sự Trung Quốc đã có hành động thù địch đối với một máy bay vận tải hạng nhẹ NC-212i của Không quân Philippines đang thực hiện nhiệm vụ tuần tra thường lệ trên không phận bãi cạn Scarborough, bằng cách thả một loạt pháo sáng trên đường bay của máy bay Philippines. Đây là lần đầu tiên xảy ra xung đột trên không kể từ khi xảy ra xung đột trên biển giữa Trung Quốc và Philippines ở khu vực này vào năm ngoái.

Tham mưu trưởng quân đội Philippines, Romeo Brawner Jr., không báo cáo bất kỳ thương vong về người hoặc thiệt hại về tài sản, nhưng ông lên án hành động của quân đội Trung Quốc có thể gây ra hậu quả bi thảm.

Tổng thống Philippines, Ferdinand Marcos Jr., đã lên án hành động quân sự của Trung Quốc là "vô lý, bất hợp pháp và liều lĩnh". Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines, cơ quan giám sát các vấn đề Biển Đông, đã kêu gọi Trung Quốc "chấm dứt mọi hình thức khiêu khích và hành vi nguy hiểm". Mặc dù có xung đột, Philippines vẫn sẽ tăng cường giám sát không phận của mình.

Xung đột Trung-Phi có thể dẫn đến chiến tranh Trung-Mỹ ở Biển Đông

Ngoài Trung Quốc và Philippines, Brunei, Malaysia, Việt Nam và Thái Lan đều tuyên bố chủ quyền đối với Biển Đông. Tuy nhiên, kể từ năm ngoái, các hoạt động thù địch giữa hải quân Trung Quốc và lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines tại bãi cạn Scarborough và Đá Vành Khăn đã đặc biệt gia tăng. Mỹ đã nhiều lần tuyên bố rằng, theo Hiệp ước An ninh Mỹ-Philippines, Washington có nghĩa vụ bảo vệ Philippines nếu quân đội, tàu hoặc máy bay của Philippines bị tấn công vũ trang ở Biển Đông.

Các nhà ngoại giao và quân sự Mỹ đang theo dõi chặt chẽ xung đột giữa tàu Philippines và Trung Quốc gần bãi cạn. Họ lo ngại rằng xung đột có thể leo thang theo hướng chết người, kích động Philippines kích hoạt hiệp ước phòng thủ chung với Mỹ. Điều đó có thể dẫn đến hậu quả ác mộng: chiến tranh giữa Mỹ và Trung Quốc.

Xung đột Trung-Phi không chỉ là vấn đề giữa hai nước. Thái độ hợp tác giữa Mỹ và Philippines trong việc chống lại Trung Quốc ở Biển Đông ngày càng rõ ràng. Đây không chỉ là hỗ trợ Manila mà còn là một động thái nhằm ngăn chặn sự mở rộng quân sự của Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, sử dụng chính sách "chuỗi đảo thứ nhất" để kiềm chế Trung Quốc.

Biển Đông giàu tài nguyên và có ý nghĩa chiến lược quan trọng, một số ngư trường có sản lượng cao nhất thế giới và các tuyến đường biển vận chuyển khoảng một phần ba thương mại biển toàn cầu. Các cuộc khảo sát dưới đáy biển cho thấy khu vực này cũng có thể chứa trữ lượng dầu khí dồi dào.

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền phi lý. Cho đến cuối thế kỷ 19, các chính phủ thường "buông lỏng và thường không nhận thức được" phần lớn Biển Đông. Tuy nhiên, vào giữa thế kỷ 20, Bắc Kinh đã tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn Biển Đông bằng cách sử dụng "đường chín đoạn" hình chữ U.

Cả địa lý cơ bản và luật pháp quốc tế đều không ủng hộ tuyên bố này. Các quần đảo chính ở Biển Đông - quần đảo Paracel ở phía bắc và quần đảo Spratly ở phía nam - đều gần các quốc gia Đông Nam Á hơn. Năm 2016, một tòa án trọng tài quốc tế đã phán quyết rằng tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh đối với khu vực này không có cơ sở pháp lý.

Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc chưa bao giờ công nhận phán quyết này và các tàu của họ tiếp tục tuần tra dọc theo "đường chín đoạn", thách thức trật tự an ninh Thái Bình Dương do phương Tây lãnh đạo. Bắc Kinh đã làm gián đoạn việc thăm dò dầu khí, phá hủy các rạn san hô để xây dựng đảo nhân tạo và xua đuổi các đội tàu dân sự của các quốc gia Đông Nam Á đánh bắt cá ở các ngư trường truyền thống.

Các quốc gia Đông Nam Á thận trọng trước áp lực từ Bắc Kinh. Đối mặt với áp lực từ Bắc Kinh, các chính phủ có tranh chấp chủ quyền với Bắc Kinh ở Biển Đông như Brunei, Indonesia, Malaysia, Đài Loan, Việt Nam và Philippines có những lựa chọn hạn chế, một phần do đầu tư từ Trung Quốc khiến họ rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, vừa muốn bảo vệ chủ quyền biển, vừa không muốn gây tổn hại đến lợi ích kinh tế của mình.

Sức mạnh quân sự của Trung Quốc khiến các nước láng giềng lo ngại. Một yếu tố khác khiến các chính phủ này thận trọng là Trung Quốc có lực lượng hải quân và tàu bảo vệ bờ biển lớn nhất thế giới, cũng như một lực lượng dân quân biển hùng hậu. Trung Quốc cũng đã dành nhiều năm để cải tạo đất trên các đảo san hô ở Biển Đông, lắp đặt radar và đường băng cho máy bay chiến đấu trên các đảo nhân tạo.

Philippines cứng rắn hơn với Trung Quốc dưới thời Tổng thống Marcos. Trung Quốc thường thích đàm phán trực tiếp với các nước láng giềng để giải quyết tranh chấp một cách lặng lẽ. Tuy nhiên, Philippines là một thách thức khó khăn hơn đối với Trung Quốc vì nước này có hiệp ước phòng thủ chung với Mỹ. Hiệp ước này, được ký kết năm 1951, yêu cầu Mỹ bảo vệ Philippines nếu quân đội, tàu hoặc máy bay của Philippines bị tấn công.

Chính phủ hiện tại của Philippines có lập trường cứng rắn hơn nhiều đối với Trung Quốc so với chính phủ tiền nhiệm. Tổng thống Ferdinand Marcos Jr., người nhậm chức năm 2022, đã tăng cường liên minh với Mỹ và tìm kiếm sự ủng hộ từ một mạng lưới đối tác rộng lớn bao gồm Nhật Bản và Úc.

Tờ New York Times kết luận rằng rất khó để dự đoán điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Theo Soundofhope
Minh Nguyệt